Verbaasd hoorde ik Abdulaziz zijn zoontje vragen een ui te gaan halen. Een ui?
Op mijn dwaaltochten door het Indiase subcontinent was ik in 1971 voor de derde keer in Afghanistan. Door ziekte overvallen, geelzucht had mij zwaar te pakken, bracht ik noodgedwongen de winter door in Kabul. Als het niet sneeuwde, scheen overdag de zon vanuit een kraakheldere blauwe hemel. Maar ’s nachts vroor het soms wel 15 graden of meer. In de ochtend waren er dan slachtoffers te betreuren, in hun schamele onderkomen of buiten.
Met genezer Hakim Abdulaziz was ik al eerder bevriend geraakt. Fascinerend vond ik zijn winkeltje, een grote houten kast vol met potjes en doosjes met kruiden, planten, mineralen, botjes en andere exotisch uitziende geneesmiddelen. Bovendien was Abdulaziz een hele lieve man bij wie ik mij thuis voelde. Vaak bezocht ik hem en dan dronken we groen thee met kardemom. Nu ik zo ziek was geworden, hoopte ik dat hij een genezend kruid voor mij had, een bijzonder kruid, onbekend in het westen. Echter verbaasd, zelfs enigszins onthutst, hoorde ik Abdulaziz zijn zoontje vragen een ui te gaan halen. Een hele gewone ui om mij te genezen?
Toen zijn zoontje met een grote bruine ui terug was gekomen prikte Abdulaziz een touwtje dwars door de ui, maakte een knoop in het touwtje en hing de ui om mijn hals. Hij begon meteen hartstochtelijk de Koran te citeren en de hulp en genade van de Almachtige in te roepen, waarbij hij in mijn gezicht blies en mij indringend aankeek. Vervolgens haalde hij de buitenste harde schil van de ui. ‘Zo’, zei hij, ‘je zult zien dat het bruin van je ogen in de ui gaat. En als de ui bruin geworden is, morgen of over een paar dagen, dan haal je die bruine schil eraf en gooi je die weg. Dan wacht je weer tot het bruin van je ogen in de volgende buitenste schil is gegaan en gooi je die ook weer weg. Net zo lang totdat de ui op is, dan ben je genezen!’
In mijn geest gebeurde iets wonderlijks. Mijn verstand zei me dat het enkel suggestie was . . . maar ik vond het ook een bijzonder boeiend beeldend proces. Het gaf me een mengeling van skepsis, teleurstelling én een diepgaande fascinatie voor het wonderlijke proces van het bruin dat uit mijn ogen de ui in zal gaan . . .
De volkomen toewijding waarmee Abdulaziz me in dit ritueel bejegende is me altijd bijgebleven.
Was het mijn eerste helende imaginatie? Nu ik dit schrijf herinner ik me ook de liefdevolle gestalte van mijn moeder die naar me toekomt en ik als klein jongetje ziek ben (vier jaar, roodvonk wellicht), helemaal alleen in de donkerte van mijn bedje lig, en zij mij dat overheerlijke glaasje rode Roosvicee geeft, met een rietje, en een ligakoek. Zo zorgzaam, één en al liefde, niets heeft sindsdien zo lekker gesmaakt. Nooit meer vergeten, vooreeuwig ingeprent.
Misschien wel het grootste mysterie in de moderne geneeskunde is de werking van placebo en verbeelding.
Enkele wetenschappelijke feiten hierover: placebo’s werken het beste als de arts (genezer, sjamaan, etc.) enthousiast is en overtuigd van het effect, aanzien heeft, hoopvol en optimistisch is, en als de placebo bijwerkingen heeft (!). Placebo’s hebben zelfs effect als de patiënt te horen krijgt dat het een placebo is. We hebben blijkbaar het vermogen om een ”innerlijke dokter” of “interne apotheek” te mobiliseren, die tot leven komt door verwachtingen en verbeelding.
Lees er meer over in het Cursusboek Verbeeldingstoolkit 3.0, pagina 56-60.
Jan Taal, december 2024
